Siyer-i Nebi (Arapça: السيرة النبوية es-sîra en-nebevîyya), kısaca siyer, geleneksel İslami literatürde Muhammed'in biyografilerine verilen isimdir. Kur'an ve Hadislere ek olarak, Muhammed'in hayatı ve İslam'ın ilk dönemi hakkındaki çoğu tarihi bilginin kaynağıdır. Muhammed'in hayatı ve erken İslam tarihi ile ilgili en dikkat çeken konu, kaynaklık eden bilgilerin sözlü hikayecilik kültürünün düzensiz ürünleri olarak ortaya çıkması ve ayrıntıların yüzyıllar boyunca artan ilerlemesidir. Lawrence Conrad sözlü dönem sonrası[1] erken dönemde yazılan biyografi kitaplarını inceler ve bu eserlerde Muhammed'in doğum tarihiyle ilgili 85 yıllık bir zaman aralığının sergilendiğini görür. Conrad bunu hikâyedeki "akışkanlığın (evrimsel süreç) halen devam etmekte olması" olarak tanımlar.[2] Karmaşık hikâyeler Muhammed'in yaşadığı rivayet edilen hayatından 150-200 yıl süren bir aradan sonra toplanır, sıralanır, düzenlenir ve biyografik metinlere dönüştürülür. Bu rivayetler İslam dışı kaynaklarca desteklenmemekte ve kendi içerisinde de çelişkiler taşımaktadır. Rivayetlere dayalı kayıtlarda olayın yaşandığı günlerde anlatılanlar büyük ölçüde gerçekliğini korurken, zaman içerisinde değişikliğe uğrayarak birkaç nesil sonra tarihi realiteden tamamen uzaklaşır.[3][4] Hadis ve siyer kaynaklarında Muhammed'in hayatı ile hiçbir bağlantısı olmayan hikâyelerin, Muhammed'in hikâyesine birtakım değişiklikler yapılarak eklemlenmiş olabileceği sıklıkla dile getirilen konulardandır. Sami Ezzib, bu konuda dikkat çeken bir ifade ile Hayber'in Fethi ve Kurayza Katliamı gibi konuların Yahudi kutsal kitabında yer aldığını, ancak bu kaynağa göre Yahudilerin Yahudi olmayanları katlettikleri bilgisini vermektedir.[5] Rivayet kültürüne dayalı eserlerin dışında tarih bilimi açısından İslamın erken tarihi, ne zaman ortaya çıktığı, hangi coğrafyada doğup dünyaya yayıldığı konusu günümüzde belirsizliğini korumakta, bu konuda geleneksel anlatımların işaret ettiği Mekke'yi dışlayan, Petra başta olmak üzere farklı coğrafyalara işaret eden teoriler ileriye sürülmektedir.[6][7] Tartışmalarda Petra, Petra'nın kuzeyinde bir bölge, Kûfe ve Hîre (Güney Irak) bölgeleri öne çıkmaktadır. Bizans kronikleri ve Hristiyan din adamlarının kayıtları, basılı paralar ve Abbasiler döneminde İslam’ın hikâyesinin yazılma sürecine katılan hadisçi ve tarihçilerin yaşam bölgeleri, Hire, Yathrib gibi bazı antik şehirlerin isimleri ve diğer bulgular Muhammed’in ve erken dönem İslam coğrafyasının Güney Irak bölgesi ile ilişkilendirilmesine ve Muhammed’in hayat hikâyesinin birden fazla kişinin hikâyelerinin birleşimi olabileceği kanaatine yol açmıştır.[8][9][10][11][12][13][14] Sana'a el yazmaları. UV ışık kullanılarak ortaya konan "altmetinler" günümüz Kur'anlarından çok farklıdır. Gerd R. Puin bunun gelişen bir metin anlamına geldiğine inanıyordu.[15] Benzer bir ifade "Lawrence Conrad" tarafından Muhammed'in biyografisi için kullanılır. Çünkü O'nun incelemelerine göre H. ikinci yüzyıla kadar Peygamber'in doğum tarihiyle ilgili İslami bilimsel görüş, 85 yıllık bir çeşitlilik sergilemişti.[16] Etimoloji Arap dilinde sīra veya sīrat kelimesi seyahat etmek veya yolculukta olmak anlamına gelen sāra fiilinden gelir. Bir kişinin siyeri, o kişinin doğumunu, yaşamındaki olayları, görgü ve özelliklerini ve ölümünü kapsayan yaşam yolculuğu veya biyografisi anlamına gelmektedir. Siyer (çoğ) İslami literatürde, savaş ve gayrimüslimlerle ilişkilere de atıfta bulunabilir. Sırat rasûl allah veya es-sîra al-nebawiyya ifadesi, Muhammed'in yaşamının incelenmesine atıfta bulunur. İslam tarihinin ilk iki yüzyılında, siyer yerine kullanılan kelime megāzī (Muhammed'in askeri sefer hikâyeleri[17]) idi ve bu deyim ve şu anda siyerin bir alt kolunu ifade ediyor. Terim ilk olarak İbn Şihab ez -Zuhri tarafından Muhammed'in biyografisiyle ilişkilendirildi ve İbn Hişam tarafından da bu haliyle popüler hale getirildi. İlk siyer eserleri, kendisine haber denilen tarihsel anekdotlar (çoğ,ahbār')dan oluşur.[18] Haber yerine rivayet veya hadis kelimesi de kullanılırdı.
|
